Voor een goede vriend wilde ik best zijn gevolmachtigde zijn. In zijn levenstestament is dit ook zo vastgelegd. Ik heb een algemene en een medische volmacht gekregen. Nu deze vriend is opgenomen in een verpleeghuis, verwachten ze daar meer van me dan ik me had voorgesteld.

Over de medische volmacht is wel meer verwarring. Velen gaan ervan uit dat de volmachtgever hiermee op medisch gebied aan de gevolmachtigde toestemming geeft om een behandeling voor de volmachtgever/niet-wilsbekwame vriend, te starten of te staken. Dat is op zich juist, maar blijkt in de praktijk te kort door de bocht te zijn. Als medische gevolmachtigde zijn uw taken namelijk veel ruimer. U mag immers op alle medisch/zorggerelateerd gebied nu ook namens de volmachtgever handelen. Hij/zij is vaak de eerste contactpersoon voor de instelling. De medische gevolmachtigde heeft daarvoor al toestemming namens de volmachtgever gegeven om opgenomen te worden. En wanneer er begeleiding naar het ziekenhuis of anderszins nodig is, wordt er een beroep gedaan op de medische gevolmachtigde.

U mag zich bovendien bemoeien met de behandeling die uw vriend krijgt of het medicijnbeleid wanneer u het daar niet mee eens bent (te veel sedatie bijvoorbeeld). Kortom, de medische volmacht geeft u veel verantwoordelijkheid en werk.

Wilt u best een rol spelen bij het wel of niet behandelen, maar gaat de rest van de medische volmacht u veel te ver of heeft u daar gewoon de tijd niet voor, dan is er wel een oplossing. U kunt de rechtbank verzoeken een mentor aan te stellen die de taken die u niet kunt of wilt vervullen, kan overnemen. U kunt dit zelf doen of het via het maatschappelijk werk van de instelling laten aanvragen. De mentor wordt dan degene die uiteindelijk beslist over de medische en zorggerelateerde zaken van de volmachtgever. Omdat u ook een algemene volmacht heeft gekregen, kunt u en mag u zich ook vanuit die rol bemoeien met het welzijn van uw vriend. U beheert immers zijn vermogen en kan dat aanwenden voor de leuke dingen die uw vriend nog wel kan en kan waarderen. Een goede samenwerking met de mentor zal het welzijn van uw vriend zeker bevorderen.

Een ieder die medisch gevolmachtigde is van een dierbare of vriend/vriendin, doet er goed aan goede afspraken te maken over wat wel en niet gewenst is. Is er een voorkeur voor een bepaald verpleeghuis of juist een afkeer, dan kun je dat maar beter weten. Wij hebben zelfs klanten waar wij gevolmachtigde van zijn die een beschrijving hebben gemaakt van welke zaken zij graag mee zouden nemen naar een verpleeghuis. Het klinkt misschien overdreven, maar het maakt ons werk wel gemakkelijker.

In de praktijk is de medische volmacht meestal nodig wanneer een dierbare of vriend/vriendin dementeert. Heeft iemand de diagnose dementie gekregen, gebruik dan de tijd waarin nog overleg mogelijk is om goede afspraken te maken. Ondanks een goede voorbereiding blijven er altijd vragen en is de praktijk weerbarstig. Dán weten wat het beste past in de geest van de volmachtgever, helpt de gevolmachtigde de juiste besluiten te nemen. Nog steeds niet makkelijk, maar wel mooi dat u dit mag doen.

Wij hebben in 2008 een zogenoemde tweetrapsmaking laten opnemen in ons testament. Met dit testament zouden we kunnen voorkomen dat de langstlevende van ons erfbelasting moet betalen over de erfdelen van de kinderen, wat wij wel zo aantrekkelijk vinden. We lezen soms kritische geluiden over de tweetrapsmaking, maar het is toch juist fijn dat er geen erfbelasting verschuldigd is?

Dat de langstlevende van u beiden geen erfbelasting hoeft te betalen omdat haar/zijn verkrijging lager is dan de vrijstelling voor partners (€804.698 in 2025) is natuurlijk fijn, maar ze zijn in Den Haag ook niet gek. Deze testamentvorm heet tweetrapsmaking omdat de nalatenschap tweemaal afgewikkeld wordt. De eerste keer erft alleen de langstlevende echtgenoot als bezwaarde de nalatenschap van de eerst-overleden echtgenoot. De kinderen zijn onterfd. Eindigt het recht van de bezwaarde (meestal vanwege overlijden) dan erven de kinderen alsnog van hun eerst-overleden ouder en doen ook aangifte erfbelasting over die verkrijging en zij zijn – wanneer het overlijden in 2025 plaatsvindt – erfbelasting verschuldigd als ze meer erven dan €25.490.

Omdat het bezwaard vermogen (de nalatenschap van de eerst-overleden echtgenoot) niet een vordering is zoals bij de wettelijke verdeling, bestaat de nalatenschap bij het eerste overlijden/het bezwaard vermogen bij gemeenschap van goederen uit een half huis, de helft van de banksaldi, de halve inboedel en de helft van alle andere bezittingen. Zijn er huwelijkse voorwaarden afgesloten dan zijn die maatgevend.

Is de waarde van de woning sinds het eerste overlijden stevig toegenomen, dan is er bij het tweede overlijden erfbelasting verschuldigd over die hogere waarde. Erfbelasting vermijden doe je dus meestal niet met een tweetrapsmaking.

Een ander probleem van de tweetrapsmaking is dat de langstlevende echtgenoot eigenlijk altijd het recht heeft om in te teren op het bezwaard vermogen. Juist dat interen kan tot grote onenigheid leiden. Interen kan zonder beperking, in de verhouding eigen en bezwaard vermogen van 50/50 of naar rato van het vermogen van de beide echtgenoten. Bij een eerste en het enige huwelijk en dus één ‘soort’ kinderen is dat meestal geen probleem. Bij samengestelde gezinnen vaak juist wel. De kinderen van de langstlevende echtgenoot moeten de kinderen van de eerst-overleden echtgenoot gaan uitkeren wat onvervreemd en onverteerd is overgebleven van het bezwaard vermogen; daar dreigt een tegengesteld belang. Want is het wel gegaan zoals het moest en op welk geld is ingeteerd? Altijd een lastige puzzel die tot onenigheid kan leiden.

Die onenigheid kan voorkomen worden door een goede administratie bij te houden van waar het bezwaard vermogen uit bestaat en wat er dus mee gedaan is. Dat advies is echter voor de meeste bezwaarden te ingewikkeld. Dus komt het erop aan om van deze verhouding een inschatting te maken of een afspraak hierover met de belanghebbenden onderling te maken; bijvoorbeeld 50/50 of 40/60.

Het klinkt zo allemaal erg dramatisch, maar gelukkig gaat het wel vaak goed en komen de families snel tot een goede en werkbare afspraak. Het ‘juichverhaal’ van geen erfbelasting vraagt echter om een nuancering. Dat de erfgenamen door de tweetrapsmaking later meer erfbelasting betalen dan ze nu zouden doen, is misschien niet zo belangrijk voor u, toch leggen wij u graag alternatieven voor, bijvoorbeeld tijdens een bespreking bij ons op kantoor.

Wij willen onze kinderen en enkele vrienden bij leven al het nodige schenken met de gedachte dat het beter is met de warme, dan met de koude hand te schenken. Kunt u ons wat nader informeren?

Ondanks dat de uitspraak misschien een beetje luguber is, zit er wel veel waarheid in. Schenken bij leven, heeft als voordeel dat de ontvanger er nu al wat aan heeft in plaats van dat hij/zij moet wachten totdat u beiden bent overleden en u bent er zelf nog getuige van.

Schenken kan op twee manieren, door het daadwerkelijk te schenken of op papier. In beide vormen heeft de ontvanger te maken met de schenkbelasting wanneer er meer ontvangen wordt dan de vrijstelling. Kinderen mogen in 2025 per kind vrij ontvangen €6.713 en als ze tussen de 18 en 40 jaar zijn eenmalig zonder oormerk €32.195 en wanneer de schenking bedoeld is voor een studie die meer kost dan €20.000  per jaar (exclusief het levensonderhoud) € 60.359. Alle anderen (inclusief kleinkinderen) genieten een vrijstelling van €2.690.

Ontvangen kinderen meer dan de vrijstelling dan moeten ze tot €154.197 10% schenkbelasting betalen en daarboven 20%. Kleinkinderen betalen boven de vrijstelling 18% en 36% schenkbelasting. Alle anderen betalen boven de vrijstelling tot €154.197 30% en daarboven 40% schenkbelasting.

Schenken is meer dan alleen geld overmaken of schuldig blijven en vastleggen van de vordering van de kinderen (bij de papieren schenking).

Een woning tegen een lagere prijs dan de WOZ-waarde verkopen is ook een schenking (het verschil tussen de verkoopwaarde en de WOZ-waarde). Dit is ook het geval bij het verstrekken van een lening tegen een lagere rente dan een zakelijke rente of een woning verhuren tegen een lagere huur dan een zakelijke huur. Ook het nu al uitbetalen van de niet-opeisbare vordering die kinderen of vrienden op de langstlevende echtgenoot hebben boven de contante waarde kan een schenking zijn. U moet dus oppassen met het bevoordelen van een kind of vriend.

Schenkt u op papier dan moet deze schenking altijd notarieel worden vastgelegd. Bovendien  moet u over de lening (u schenkt en leent het geschonken bedrag direct weer terug) jaarlijks daadwerkelijk 6% rente betalen. Betaalt u de verschuldigde rente niet, dan telt de schenking na uw overlijden toch weer mee bij uw nalatenschap.

Schenkt u iets onder de voorwaarde dat deze pas geëffectueerd wordt bij uw overlijden? Ook dan moet de schenking notarieel worden vastgelegd. U moet daarbij bijvoorbeeld denken aan het kwijtschelden van een lening die de kinderen of de vrienden bij u hebben afgesloten of een auto, woning of aandelen in een bedrijf die u na uw overlijden wilt laten verkrijgen door de begiftigde.

Schenkt u meer dan de vrijstelling dan moet de ontvanger voor 1 maart van het nieuwe kalenderjaar aangifte schenkbelasting hebben gedaan. U mag als schenker ook de schenkbelasting doen en de verschuldigde schenkbelasting betalen. U doet dan namens de ontvanger de aangifte schenkbelasting. In dat geval betaalt u schenkbelasting over de schenking én over de verschuldigde schenkbelasting.

Schenken is dus niet altijd eenvoudig. Laat u dus voordat u meer gaat schenken dan de (jaarlijkse of eenmalige) vrijstelling goed informeren.

Mijn echtgenoot en ik hebben besloten om apart te gaan wonen. Zijn we daarna gescheiden van tafel en bed? En wat heeft dit voor gevolgen?

‘Gescheiden van tafel en bed’ kennen we in de versie van de volksmond en de juridische versie. In de volksmond betekent gescheiden van tafel en bed dat ieder van de echtgenoten op zichzelf woont. Het huwelijk is nog steeds van kracht (er is geen verplichting tot samenwonen). De juridische vorm kun je beschrijven als echtscheiding ‘light’.

Gaat u apart wonen en blijft u getrouwd, dan blijft u in ieder geval fiscaal partners; u moet dus als fiscale partners (samen) aangifte inkomstenbelasting blijven doen. Opvallend is daarbij dat maar een woning een box 1 woning kan zijn. Verder moet u afspraken maken over wie wat bijdraagt aan het levensonderhoud van de ander. En wilt u de kinderen of kleinkinderen schenken dan moet u dit afstemmen met uw echtgenoot want er is maar een keer de vrijstelling schenkbelasting. Voor de erfbelasting blijft u gewoon nog een partner met de hoge vrijstelling erfbelasting en lage tarieven.

De juridische vorm van scheiden van tafel en bed komen we nog maar weinig tegen. Deze vorm van scheiden wordt steeds minder gebruikt. Tegenwoordig kiezen mensen ervoor om te scheiden van tafel en bed uit geloofsovertuiging of bijvoorbeeld omdat de financiële situatie scheiden niet toelaat. 

Wilt u toch de juridische vorm van ‘van tafel en bed gescheiden’, dan krijgt u te maken met de gebruikelijke procedure rondom echtscheiding. Zo is er bijvoorbeeld ook een ouderschapsplan nodig als er minderjarige kinderen zijn. De scheiding van tafel en bed komt tot stand door de inschrijving van de beschikking in het huwelijksgoederenregister. Uiteraard moeten de vermogensbestanddelen verdeeld worden, zodat ieder een eigen vermogen heeft. Overigens blijft bij een scheiding van tafel en bed de onderlinge zorg- en onderhoudsplicht bestaan.

Is de scheiding van tafel en bed uitgesproken dan zijn de ex-echtgenoten niet meer automatisch erfgenaam van elkaar en kunnen alleen per testament nog erfgenaam worden. In de belastingwetgeving worden echtgenoten die zijn gescheiden van tafel en bed aangemerkt als ongehuwden. De van tafel en bed gescheiden echtgenoten zijn geen fiscale partners meer. Ook komen ze daardoor niet meer voor de hoge vrijstelling voor de erfbelasting voor partners in aanmerking. Maar de langstlevende echtgenoot heeft – onder voorwaarden – wel recht op de lagere tarieven (10%/20%). Verder kunnen ze met een nieuwe partner gaan samenwonen; trouwen of registreren kan dan weer niet. Juist om die reden wordt op een zeker moment vaak toch het huwelijk ontbonden zodat beide ex-echtgenoten weer daadwerkelijk vrij zijn.

De echtgenoten kunnen ervoor kiezen om de rest van hun leven gescheiden te blijven van tafel en bed. Maar ze kunnen er ook voor kiezen de scheiding van tafel en bed te beëindigen en het huwelijk officieel te ontbinden. Als de echtgenoten zich weer met elkaar verzoenen, kan de scheiding van tafel en bed worden beëindigd door de inschrijving van hun verzoek tot beëindiging in het huwelijksgoederenregister; eind goed al goed.

De van tafel en bed gescheiden echtgenoten van de volksmond kunnen het een proefperiode noemen of uiteindelijk toch gaan scheid

In de vorige Oud Rotterdammer stond een klein artikel over de verklaring van kwijting en decharge. Dit artikel leverde de nodige nieuwe vragen op; vandaar dat we u nu wat uitgebreider informeren.

Stel, u bent de executeur in de nalatenschap van uw tante. Er is veel onenigheid binnen de familie en ook de afwikkeling is dus behoorlijk lastig. U heeft naar uw idee alles netjes gedaan, maar bent bang dat een van de erfgenamen u geen kwijting en decharge zal willen verlenen. Is dit een probleem?

Een executeur is volgens het Burgerlijk Wetboek verplicht om aan het einde van zijn/haar  beheer van de nalatenschap (aan de erfgenamen) rekening en verantwoording af te leggen. Er bestaat geen wettelijk verplichte vorm waarop en hoe de executeur dit moet doen. In het algemeen kunnen we hieronder verstaan: inzicht geven in de manier waarop de executeur zijn taken heeft uitgevoerd met een duidelijke toelichting en het verstrekken van overzicht van (het saldo van) de opbrengsten en schulden en/of van de ontvangsten en uitgaven vanaf het moment van overlijden van de erflater tot einde van het beheer. Als de executeur zijn taken goed heeft verricht, zullen de erfgenamen hem/haar vervolgens vrijwel altijd ook schriftelijk kwijting en decharge verlenen voor de verrichte werkzaamheden.

Hoewel dit altijd de voorkeur zal hebben, is voor u van belang om te weten dat in de wet nergens staat dat de erfgenamen deze kwijting en decharge ook móeten verlenen. Dit betekent dat het op zich geen probleem is als dit toch niet mocht gebeuren. Decharge is iets wat de executeur spontaan moet verdienen. Ervan uitgaande dat u al uw werkzaamheden (denk aan: verdelen van de inboedel, de boedelbeschrijving opstellen, schuldeisers betalen en de aangifte inkomstenbelasting en erfbelasting) correct heeft verricht, eindigt uw taak als u klaar bent met uw werkzaamheden en zal uiteindelijk ook het beheer eindigen, legt u rekening en verantwoording af en is daarmee in principe de kous af.

Het is wel verstandig om in zo’n geval een brief aan de erfgenamen te schrijven waarin u aangeeft dat u uw werkzaamheden beëindigt omdat uw taken erop zitten en u aan uw informatieplicht en aan uw rekening- en verantwoordingsplicht heeft voldaan. Als de erfgenamen dit anders zien, bijvoorbeeld omdat ze het niet eens zijn met de hoogte van hun erfdeel, zullen zij hiervoor naar de rechter moeten.

In de praktijk zien we dat regelmatig rapporteren aan de erfgenamen over de voortgang van de nalatenschap enorm helpt om het vertrouwen van de erfgenamen te behouden. Ook het meenemen in besluiten helpt daarbij. Denk bijvoorbeeld aan de verkoopprijs van de woning; door vooraf een bandbreedte af te spreken, waarin de executeur zelfstandig mag beslissen voorkomt u vragen achteraf.

We zien in de praktijk nog weleens dat de executeur eist dat alle erfgenamen de verklaring van kwijting en decharge moeten ondertekenen voordat de nalatenschap uitgekeerd zal worden. Uit het voorgaande begrijpt u waarschijnlijk dat die eis formeel niet gesteld mag worden. Het is echter wel gebruikelijk om het op deze manier te doen. Voor zowel de erfgenamen als de executeur is het van belang om de nalatenschap formeel af te kunnen ronden.

Mijn broer is zonder partner of kinderen overleden. In zijn testament is de echtgenote met naam en toenaam tot erfgenaam benoemd, maar inmiddels zijn zij gescheiden. Als zij niet kan erven, zijn haar kinderen de erfgenamen. De notaris die wij om raad vroegen, zei ons dat hij geen verklaring van erfrecht kan afgeven, maar hij vertelde niet waarom; weet u dit?

Dat de notaris geen verklaring van erfrecht kan afgeven, komt vermoedelijk omdat de ex-echtgenoot weliswaar van erfrecht is uitgesloten op grond van artikel 52 van boek 4 van het Burgerlijk Wetboek, maar zijn kinderen niet expliciet. En juist bij dat laatste zit het probleem. Uit jurisprudentie kunnen we afleiden dat er verschillende rechtszaken zijn gevoerd over stiefkinderen, die lang na een echtscheiding wel of niet mogen erven. De vraag: Was het de bedoeling van de overledene dat de stiefkinderen zouden erven of niet? Uit dezelfde jurisprudentie blijkt dat het contact tussen de overledene en de stiefkinderen daarbij essentieel is. Was er regelmatig en warm contact dan zal het waarschijnlijk nog wel de bedoeling zijn geweest van meneer dat de stiefkinderen zijn erfgenamen zijn. Is het contact na de echtscheiding verwaterd en is het eerste contact na de echtscheiding het bezoeken van de begrafenis, dan zal de bedoeling van de overledene mogelijk anders zijn geweest.

Volgens het testament van meneer zijn de stiefkinderen erfgenamen. Als naar de bedoelingen van erflater wordt gekeken, gaat dat mank en dan erven de broers en zussen van erflater. Het is niet aan ons om een testament uit te leggen, dat voorrecht ligt terecht bij de rechter. Deze kan en mag oordelen over de bedoeling van erflater. Zoals eerder aangehaald, zullen de stiefkinderen waarschijnlijk hun erfrecht verliezen als het contact verwaterd is.

Een alternatief is dat de twee potentiële groepen erfgenamen met elkaar om de tafel gaan en tot een deal komen. De uitkomst zou dan kunnen zijn: De stiefkinderen verwerpen hun erfenis, zodat de familie als wettige erfgenamen weer in beeld zijn en hiervoor ontvangen zij een overeengekomen bedrag. Belangrijk hierbij is dat geen van de stiefkinderen minderjarig is, want dan moet de rechter beslissen of de verwerping in het belang van het minderjarige kind is.

Het is begrijpelijk dat partijen niet over één nacht ijs gaan en enkele zekerheden willen hebben. Verstandig is het om een vaststellingsovereenkomst op te stellen waarin de gemaakte afspraken goed zijn weergegeven. Een van die afspraken moet zijn dat de familie de afgesproken som op een derdengeldenrekening van een notaris stort. Pas nadat de akte van verwerping – die de griffie van de rechtbank opstelt – getoond kan worden, keert de notaris de overeengekomen som uit.

Een andere afspraak betreft de som die de stiefkinderen uitgekeerd krijgen. Deze som is mogelijk een schenking van de familieleden aan de stiefkinderen waarover dan mogelijk schenkbelasting verschuldigd is. De afspraak hierover zou dan kunnen zijn dat in het geval er door de fiscus een schenking aanwezig wordt geacht waarover schenkbelasting verschuldigd is, de stiefkinderen deze schenkbelasting voor hun rekening zullen nemen. Met wat moeite komt er ook hier een oplossing voor een lastig probleem. Verstandiger zou het zijn geweest om na de echtscheiding het testament aan te pakken.

In het levenstestament van een goede vriend ben ik de gevolmachtigde. Dat was eervol toen hij het vroeg, maar ik loop nu tegen allerhande hindernissen aan; hoe omzeil ik die?

U geeft in uw vraag iets aan waar wij als professionele gevolmachtigden ook vaak tegenaan lopen. Het zijn van gevolmachtigde geeft een grote verantwoordelijkheid, vandaar dat wij onze volmacht bij voorkeur pas in laten gaan nadat de volmachtgever niet meer wilsbekwaam is. Dat klinkt goed en verstandig, maar heeft grote consequenties, want iemand is niet ineens wilsonbekwaam; deze tussenfase is in de praktijk een lastige periode. Er moeten gedurende deze periode besluiten worden genomen door de volmachtgever, maar overziet hij/zij de gevolgen van het besluit? Met aanvullende onderhandse volmachten proberen we gedurende deze vaak – niet volledig duidelijke – periode zo goed als het gaat de belangen van onze klant samen te behartigen.

Een ander probleem waar we bij de volmacht tegenaan lopen, is dat de gevolmachtigde zelf van zijn volmacht op de hoogte is, maar de persoon aan de andere kant van de telefoon niet en dat deze altijd bevestiging zal willen van de volmachtgever. Is die op dat moment niet in de buurt, dan kunt u als gevolmachtigde niets. Met andere woorden, bent u gevolmachtigde en gaat u namens de volmachtgever dingen regelen, zorg dan eerst dat de organisatie met wie u zaken doet, weet dat u daartoe gerechtigd bent. Banken hebben daar speciale afdelingen voor en stellen hoge eisen, bijvoorbeeld een bewijs dat er de laatste drie maanden geen nieuw levenstestament is opgesteld. Dit bewijs kan alleen de notaris, die het levenstestament heeft opgemaakt, leveren. Belastingzaken regelen is eenvoudig te doen via de machtigingen van DigiD. Lastiger is het om ziekenhuisafspraken te veranderen of te maken. Daarbij speelt zeker ook het recht op privacy een rol. Als echtgenoot kun je vaak al niet zomaar de afspraak van je man of vrouw telefonisch aanpassen. Zeker als gevolmachtigde/derde zal de patiënt dit zelf moeten doen, tenzij het ziekenhuis weet dat u de gevolmachtigde bent.

Datzelfde probleem doet zich bij de medische volmacht voor. In de zorg wordt meestal eerst gehandeld en dan pas gelezen. Er kunnen dus al handelingen zijn verricht die de volmachtgever juist niet wilde dat ze zouden gebeuren. Bent u niet meer wilsbekwaam, dan zal de gevolmachtigde uw belangen zo goed mogelijk moeten behartigen. Maar ga je als gevolmachtigde het gesprek over euthansie voor de volmachtgever aan?

Het hebben van een levenstestament is een ‘goed ding’; het helpt om het leven voort te zetten in de eigen geest met een gevolmachtigde die uw belangen behartigt. In de praktijk blijken er vele hindernissen, die uiteindelijk allemaal wel genomen kunnen worden. De lastigste periode is die waarin de volmachtgever zelf nog dingen wil regelen, maar de gevolgen van zijn of haar handelen niet goed meer kan overzien. In ieder geval is het verstandig om samen met de volmachtgever afspraken te maken over wat voor hem of haar belangrijk is, zodat – als u als gevolmachtigde aan de slag moet – u weet wat u moet doen. Of alles precies gaat zoals de volmachtgever voor ogen heeft, is nog maar de vraag, maar dat is in het huidige leven ook niet altijd mogelijk.

Mijn broer is zonder partner of kinderen overleden. In zijn testament is de echtgenote met naam en toenaam tot erfgenaam benoemd, maar inmiddels zijn zij gescheiden. Als zij niet kan erven, zijn haar kinderen de erfgenamen. De notaris die wij om raad vroegen, zei ons dat hij geen verklaring van erfrecht kan afgeven, maar hij vertelde niet waarom; weet u dit?

Dat de notaris geen verklaring van erfrecht kan afgeven, komt vermoedelijk omdat de ex-echtgenoot weliswaar van erfrecht is uitgesloten op grond van artikel 52 van boek 4 van het Burgerlijk Wetboek, maar zijn kinderen niet expliciet. En juist bij dat laatste zit het probleem. Uit jurisprudentie kunnen we afleiden dat er verschillende rechtszaken zijn gevoerd over stiefkinderen, die lang na een echtscheiding wel of niet mogen erven. De vraag: Was het de bedoeling van de overledene dat de stiefkinderen zouden erven of niet? Uit dezelfde jurisprudentie blijkt dat het contact tussen de overledene en de stiefkinderen daarbij essentieel is. Was er regelmatig en warm contact dan zal het waarschijnlijk nog wel de bedoeling zijn geweest van meneer dat de stiefkinderen zijn erfgenamen zijn. Is het contact na de echtscheiding verwaterd en is het eerste contact na de echtscheiding het bezoeken van de begrafenis, dan zal de bedoeling van de overledene mogelijk anders zijn geweest.

Volgens het testament van meneer zijn de stiefkinderen erfgenamen. Als naar de bedoelingen van erflater wordt gekeken, gaat dat mank en dan erven de broers en zussen van erflater. Het is niet aan ons om een testament uit te leggen, dat voorrecht ligt terecht bij de rechter. Deze kan en mag oordelen over de bedoeling van erflater. Zoals eerder aangehaald, zullen de stiefkinderen waarschijnlijk hun erfrecht verliezen als het contact verwaterd is.

Een alternatief is dat de twee potentiële groepen erfgenamen met elkaar om de tafel gaan en tot een deal komen. De uitkomst zou dan kunnen zijn: De stiefkinderen verwerpen hun erfenis, zodat de familie als wettige erfgenamen weer in beeld zijn en hiervoor ontvangen zij een overeengekomen bedrag. Belangrijk hierbij is dat geen van de stiefkinderen minderjarig is, want dan moet de rechter beslissen of de verwerping in het belang van het minderjarige kind is.

Het is begrijpelijk dat partijen niet over één nacht ijs gaan en enkele zekerheden willen hebben. Verstandig is het om een vaststellingsovereenkomst op te stellen waarin de gemaakte afspraken goed zijn weergegeven. Een van die afspraken moet zijn dat de familie de afgesproken som op een derdengeldenrekening van een notaris stort. Pas nadat de akte van verwerping – die de griffie van de rechtbank opstelt – getoond kan worden, keert de notaris de overeengekomen som uit.

Een andere afspraak betreft de som die de stiefkinderen uitgekeerd krijgen. Deze som is mogelijk een schenking van de familieleden aan de stiefkinderen waarover dan mogelijk schenkbelasting verschuldigd is. De afspraak hierover zou dan kunnen zijn dat in het geval er door de fiscus een schenking aanwezig wordt geacht waarover schenkbelasting verschuldigd is, de stiefkinderen deze schenkbelasting voor hun rekening zullen nemen. Met wat moeite komt er ook hier een oplossing voor een lastig probleem. Verstandiger zou het zijn geweest om na de echtscheiding het testament aan te pakken.

Mijn broer is zonder partner of kinderen overleden. In zijn testament is de echtgenote met naam en toenaam tot erfgenaam benoemd, maar inmiddels zijn zij gescheiden. Als zij niet kan erven, zijn haar kinderen de erfgenamen. De notaris die wij om raad vroegen, zei ons dat hij geen verklaring van erfrecht kan afgeven, maar hij vertelde niet waarom; weet u dit?

Dat de notaris geen verklaring van erfrecht kan afgeven, komt vermoedelijk omdat de ex-echtgenoot weliswaar van erfrecht is uitgesloten op grond van artikel 52 van boek 4 van het Burgerlijk Wetboek, maar zijn kinderen niet expliciet. En juist bij dat laatste zit het probleem. Uit jurisprudentie kunnen we afleiden dat er verschillende rechtszaken zijn gevoerd over stiefkinderen, die lang na een echtscheiding wel of niet mogen erven. De vraag: Was het de bedoeling van de overledene dat de stiefkinderen zouden erven of niet? Uit dezelfde jurisprudentie blijkt dat het contact tussen de overledene en de stiefkinderen daarbij essentieel is. Was er regelmatig en warm contact dan zal het waarschijnlijk nog wel de bedoeling zijn geweest van meneer dat de stiefkinderen zijn erfgenamen zijn. Is het contact na de echtscheiding verwaterd en is het eerste contact na de echtscheiding het bezoeken van de begrafenis, dan zal de bedoeling van de overledene mogelijk anders zijn geweest.

Volgens het testament van meneer zijn de stiefkinderen erfgenamen. Als naar de bedoelingen van erflater wordt gekeken, gaat dat mank en dan erven de broers en zussen van erflater. Het is niet aan ons om een testament uit te leggen, dat voorrecht ligt terecht bij de rechter. Deze kan en mag oordelen over de bedoeling van erflater. Zoals eerder aangehaald, zullen de stiefkinderen waarschijnlijk hun erfrecht verliezen als het contact verwaterd is.

Een alternatief is dat de twee potentiële groepen erfgenamen met elkaar om de tafel gaan en tot een deal komen. De uitkomst zou dan kunnen zijn: De stiefkinderen verwerpen hun erfenis, zodat de familie als wettige erfgenamen weer in beeld zijn en hiervoor ontvangen zij een overeengekomen bedrag. Belangrijk hierbij is dat geen van de stiefkinderen minderjarig is, want dan moet de rechter beslissen of de verwerping in het belang van het minderjarige kind is.

Het is begrijpelijk dat partijen niet over één nacht ijs gaan en enkele zekerheden willen hebben. Verstandig is het om een vaststellingsovereenkomst op te stellen waarin de gemaakte afspraken goed zijn weergegeven. Een van die afspraken moet zijn dat de familie de afgesproken som op een derdengeldenrekening van een notaris stort. Pas nadat de akte van verwerping – die de griffie van de rechtbank opstelt – getoond kan worden, keert de notaris de overeengekomen som uit.

Een andere afspraak betreft de som die de stiefkinderen uitgekeerd krijgen. Deze som is mogelijk een schenking van de familieleden aan de stiefkinderen waarover dan mogelijk schenkbelasting verschuldigd is. De afspraak hierover zou dan kunnen zijn dat in het geval er door de fiscus een schenking aanwezig wordt geacht waarover schenkbelasting verschuldigd is, de stiefkinderen deze schenkbelasting voor hun rekening zullen nemen. Met wat moeite komt er ook hier een oplossing voor een lastig probleem. Verstandiger zou het zijn geweest om na de echtscheiding het testament aan te pakken.

Na het overlijden van mijn broer heeft een neef van een vooroverleden zus de afwikkeling stevig ter hand genomen. Daar waren wij aanvankelijk blij mee, want ook wij zijn al ouder en er moet veel gebeuren, maar we hebben toch het idee dat hij wat nonchalant is en ons er wat weinig bij betrekt. Hoe moet dat eigenlijk, zo’n afwikkeling?

Eigenlijk begint iedere afwikkeling van een nalatenschap met onderzoeken wat er vooraf geregeld is. Zijn er huwelijkse voorwaarden, is er een testament, een codicil? Ook wordt gestart met het inventariseren waar de nalatenschap uit bestaat. Vragen die daarbij spelen zijn: is er een eerder overleden partner en zijn die erfdelen vastgelegd, uitgekeerd of is dit nog een schuld, is bekend wat het banksaldo is, weten we of er schulden zijn, is het huis eigendom of gehuurd, welke verplichtingen zijn er, is er een auto en waar staat deze? Kortom, de eerste fase van de afwikkeling is vooral onderzoeken wat bekend is en inventariseren wat nog niet bekend is, maar wel bekend moet worden. In die eerste fase zorg je ook dat wat bederfelijk is, weggegooid wordt; net als vervuilde zaken. De executeur (als deze er is) maakt samen met de familie een inventarisatie van de inboedel en wie daar belangstelling voor heeft en laat zonodig taxeren om tot een verdeling van deze inboedel te komen.Verder leegruimen, zal uiteindelijk nodig zijn om deze op te kunnen leveren bij de verhuurder of voordat deze te koop aangeboden kan worden.

Ondertussen wordt de notaris gevraagd een verklaring van erfrecht (en of executele) op te stellen, zodat duidelijk is wie de erfgenamen zijn en hoe zij de nalatenschap aanvaard hebben en vooral ook wie de afwikkelaar van de nalatenschap is. Met die verklaring van erfrecht kan de nabestaandenmachtiging bij de Belastingdienst aangevraagd worden en het beheer over de bankrekeningen van de overledene worden geregeld. Gedurende het proces worden de erfgenamen geïnformeerd over de gang van zaken en over de besluiten die nog genomen moeten worden.

Dan moeten er nog aangifte inkomstenbelasting worden gedaan over het jaar van overlijden en uiteindelijk, binnen acht maanden na overlijden, de aangifte erfbelasting. Vooral dit laatste kan nog voor hoofdbrekens zorgen, omdat de meesten daar weinig tot geen ervaring mee hebben. De executeur is verder bezig de verplichtingen van de overledene op te zeggen zoals abonnementen en service/onderhoudscontracten.

Niet in de laatste plaats betaalt de executeur de schulden, keert de legaten uit of geeft ze af en maakt aan het einde van de afwikkeling – als ook de verschuldigde erfbelasting is betaald – een rekening en verantwoording op en legt daarmee verantwoording af aan de erfgenamen die hem (hopelijk) kwijting en decharge verlenen. Daarna kan hij/zij een ieder uitkeren wat de erfgenamen toekomt.

Maar zo gaat het helaas niet altijd. Wij zien dat veel executeurs niet bij het begin beginnen, maar soms halverwege en zij komen dan later tot de conclusie dat het toch anders moet. Als er dan al zaken zijn verdeeld of weggegeven, kan dat tot problemen leiden. Een onverwacht testament of onbekende schuld die pas boven water komt als de notaris de verklaring van erfrecht opstelt, ook. Kortom wikkel een nalatenschap af volgens het boekje of laat het aan de deskundige(n) over.